Mensen in Nederland krijgen te veel PFAS (Per- en polyfluoralkylstoffen ) binnen via voedsel en drinkwater samen. Nieuw onderzoek van het RIVM bevestigt dit. De hoeveelheid PFAS is wel lager dan eerder berekend. Het blijkt dat mensen in Nederland via voedsel meer dan drie keer zoveel PFAS binnenkrijgen als via drinkwater. Daarbij blijkt vooral vis vaak te veel PFAS te bevatten. Daarnaast krijgen we PFAS binnen via koffie, thee, graanproducten, melkproducten, vlees, eieren, fruit en groenten. Van de 20 onderzochte typen PFAS krijgen we vooral PFUnDA, PFOS (perfluoroctaansulfonaten) en PFDA binnen, omdat deze typen veel in vis zitten.
Vis –en dan vooral kabeljauw- blijkt veel meer PFAS te bevatten dan welk voedingsmiddel dan ook. Het RIVM becijfert dat een portie aardappelen maximaal 18 pgPEQ/gram PFAS bevat, koffie 48, melk 72, rundvlees 189, kip 155, eieren 241. Maar een portie zalm scoort 745 in dezelfde tabel, vissticks 1251 en een portie kabeljauw voert de lijst aan met 2737 pgPEQ/gram. De reden dat vooral zeevis zo slecht scoort ligt aan het feit dat veel PFAS uiteindelijk via neerslag in het oppervlaktewater terecht komt, en uiteindelijk in de zee, waar het langzaam naar de bodem zinkt.
Ook drinkwater bevat PFAS, en daarbij maakt het verschil uit of het om oppervlaktewater of grondwater gaat. Bij drinkwater hangt de hoeveelheid PFAS af van het soort water waarvan het is gemaakt. Via drinkwater dat van grondwater is gemaakt, krijgen we minder PFAS binnen dan via drinkwater uit oppervlaktewater. Dat komt doordat er in oppervlaktewater meer PFAS zit dan in grondwater. Saillant detail: wie gebotteld water drinkt krijgt 15 keer minder PFAS binnen dan wie kraanwater drinkt.
De nieuwe berekening door het RIVM is een update van een eerdere schatting met gegevens over PFAS in voedsel uit 2009. Voor de update is nieuwe informatie over voedsel en drinkwater uit 2021 en 2022 gebruikt. Ook is er informatie over 20 in plaats van vier typen PFAS meegenomen. Hoewel er nu meer PFAS zijn meegenomen, is de hoeveelheid PFAS die mensen binnen kunnen krijgen ongeveer 40 procent lager dan eerder was berekend.
PFAS zijn stoffen die door de mens zijn gemaakt en komen van nature niet in het milieu voor. Deze stoffen zitten niet alleen in drinkwater en voedsel maar ook in producten zoals antiaanbaklagen, verpakkingsmaterialen voor voedsel en in kleding. Bij het proces om PFAS te maken en het gebruik van producten waar ze in zitten, kan PFAS in de lucht, het water en de bodem terecht komen. Vandaaruit komen ze in ons voedsel en drinkwater. De meeste PFAS breken niet af en blijven daardoor lang in het milieu zitten. Om die reden worden ze in het Engels omschreven als ‘forever chemicals’.
De hoeveelheid PFAS die mensen in Nederland via voedsel en drinkwater binnen kunnen krijgen is hoger dan de gezondheidskundige grenswaarde. Onder deze grens zijn er geen schadelijke effecten op de gezondheid te verwachten. Als mensen lange tijd meer PFAS binnenkrijgen dan deze waarde, kan dat schadelijk zijn voor de gezondheid. Mensen kunnen daardoor gevoeliger worden voor infecties omdat, door nog onverklaarde redenen, het immuunsysteem minder goed werkt. Daarnaast zijn er steeds meer aanwijzingen dat PFAS kankerverwekkend kan zijn, en de hormoonhuishouding en de vruchtbaarheid kan ontregelen.
Maar of iemand daadwerkelijk ziek wordt, hangt af van meerdere factoren, zoals leefstijl. Het algemene advies van het RIVM is om gevarieerd te eten, om te voorkomen dat je veel PFAS binnenkrijgt. Op die manier eet je niet te vaak voedsel met een hoge hoeveelheid PFAS.
Intussen is er in Nederland al geruime tijd veel te doen rond het chemieconcern Chemours (vroeger DuPont) bij Dordrecht. Rond die fabriek, waar Teflon wordt gemaakt, worden veel te hoge PFAS-concentraties gemeld, en dat leidt tot toenemende ongerustheid, zeker na een Zembla-documentaire waarin aan het licht kwam dat er al jaren veel te veel PFAS in de atmosfeer en het oppervlaktewater terecht komt. Water in sloten, zwem- en natuurplassen in een omtrek van zeker 15 kilometer rondom de Chemours-fabriek blijkt zeer ernstig verontreinigd te zijn. Mensen in het gebied rond Chemours wordt afgeraden om groente uit de eigen moestuin te eten. Het RIVM kondigt aan een onderzoek te gaan doen naar de risico’s van het zwemmen in open water in recreatieplas Lammetjeswiel in de Alblasserwaard. Daarnaast werd deze week bekend dat een oud-werknemer van Chemours het bedrijf voor de rechter daagt omdat hij zegt ziek geworden te zijn door het jarenlang werken met PFOA, een soort PFAS.
Referenties
Lees hier het gehele RIVM-rapport (PDF, Engelstalig)
Bekijk hier de Zembla-documentaire over PFAS rond de Chemours-fabriek
Naar boven