Een gezonde leefstijl kan helpen ziektes te voorkomen, klachten te verminderen, herstel te versnellen en het draagt bij aan meer kwaliteit van leven. Toch is het nog niet een vanzelfsprekend onderdeel van de zorg. De Coalitie Leefstijl in de Zorg zet zich in voor de integratie van leefstijl binnen de zorgpraktijk. TNO, Patiëntenfederatie Nederland, NFU en Vereniging Arts en Leefstijl zijn, in afstemming met het ministerie van VWS, verantwoordelijk voor de dagelijkse organisatie van de Coalitie.
(NED TIJDSCHR LEEFSTIJLGENEESKD 2025;3(2):97–8)
Druk op de afspeelknop om de tekst voor te lezen.
INLEIDING
Een gezonde leefstijl kan helpen ziektes te voorkomen, klachten te verminderen, herstel te versnellen en het draagt bij aan meer kwaliteit van leven. Toch is het nog niet een vanzelfsprekend onderdeel van de zorg. De Coalitie Leefstijl in de Zorg zet zich in voor de integratie van leefstijl binnen de zorgpraktijk. TNO, Patiëntenfederatie Nederland, NFU en Vereniging Arts en Leefstijl zijn, in afstemming met het ministerie van VWS, verantwoordelijk voor de dagelijkse organisatie van de Coalitie.
(NED TIJDSCHR LEEFSTIJLGENEESKD 2025;3(2):97–8)
Leefstijlverandering is vaak een uitdaging. Veel mensen zijn zich niet bewust van ongezonde gewoonten of ervaren barrières. Motivatie, vaardigheden en zelfvertrouwen spelen naast kennis een cruciale rol bij leefstijlverandering. Daarom gaat leefstijladvies verder dan enkel informeren: het draait om samen bespreken wat haalbaar is, waarom het belangrijk is en hoe het praktisch uitvoerbaar wordt. Kleine stappen, zoals het inplannen van gezond gedrag, kunnen al impact hebben.
Belangrijke levensgebeurtenissen, zoals een operatie of medicatieverandering, creëren kansen om leefstijlverandering te agenderen. Tijdens deze zogenoemde ‘teachable moments’ voelen patiënten zich extra kwetsbaar en geraakt door emoties, en herzien ze vaak hun zelfbeeld of sociale rol. Hierdoor staan ze meer open voor verandering, vooral als een gezonde leefstijl bijdraagt aan herstel. Onderzoek toont aan dat patiënten gemotiveerder zijn wanneer zorgverleners leefstijl actief bespreken. Zelfs een kort gesprek kan al een positief effect hebben, vooral als verdere ondersteuning volgt. En veel patiënten kunnen bovendien zelfstandig veranderingen doorvoeren met een klein steuntje in de rug.
PRAKTISCHE HANDREIKINGEN
De Coalitie onderzocht samen met diverse betrokkenen hoe ‘teachable moments’ optimaal kunnen worden benut. Dit leidde tot praktische handreikingen voor drie momenten: een operatie, een medicatieverandering en plaatsing op de ggz-wachtlijst. De handreikingen bevatten wetenschappelijk onderbouwd gedragsadvies en bieden inspirerende voorbeelden en tools om leefstijl structureel in de zorg te integreren. De Coalitie roept iedereen op deze momenten beter te benutten, ongeacht de vorm van contact met patiënten.
De periode rondom een planbare operatie is onder te verdelen in vier fases waarbinnen kansen liggen voor gedragsverandering. Dat begint als iemand klachten ervaart en met de zorgverlener de behandeling van die klachten bespreekt. Door bepaalde vragen te stellen kan een zorgverlener in dit contact een ‘teachable moment’ herkennen of creëren, bijvoorbeeld “Welke zorgen heeft u over de operatie?”. De periode tussen het besluit om te opereren en de operatie zelf kan door de patiënt worden benut als voorbereidingstijd: door duidelijk aan te geven wat diegene zelf kan doen, door de sociale omgeving te betrekken of door eHealth-applicaties aan te bieden. Er zijn al verschillende ziekenhuizen die patiënten tijdens een opname de kans geven te oefenen met nieuwe gewoonten, zoals gezond eten, slapen en bewegen. Het ziekenhuis is voor patiënten een veilige omgeving om nieuwe dingen uit te proberen. In de revalidatiefase is ondersteuning in het volhouden van belang; hier kan het ontslaggesprek worden benut om motivatie en zelfredzaamheid te vergroten.
FIGUUR 2. De kansen in de fases van drie ’teachable moments’. Afbeelding: Paulien Klap.
MEDICATIEVERANDERING
Ook bij het starten, minderen, stoppen of veranderen van medicatie kunnen patiënten een ‘teachable moment’ ervaren. Bijvoorbeeld al tijdens het eerste uitgiftemomenten door in evaluatiemomenten de (bij)werking van medicatie en leefstijl te bespreken. Bij langdurig gebruik zijn periodieke controles momenten om de invloed van een gezonde leefstijl opnieuw onder de aandacht te brengen. Door consequent op meerdere momenten leefstijl onder de aandacht te brengen, wordt de kans groter dat patiënten blijvend hun gedrag veranderen.
WACHTLIJST VOOR GGZ
De tijd dat mensen op een wachtlijst staan voor een ggzbehandeling biedt ook kansen om aan een gezonde leefstijl te werken. Zorgverleners kunnen het verband bespreken tussen leefstijl en de klachten en hoe leefstijl kan bijdragen aan herstel. Voor patiënten met psychische klachten kan het extra uitdagend zijn om zelfstandig aan de slag te gaan. Daarom is begeleiding en ondersteuning van belang. Dat kan bijvoorbeeld ondersteuning vanuit een zorgverlener zijn, het inzetten van naasten of ‘peer support’: steun van andere patiënten. Er kan worden gewerkt aan thema’s als ontspanning, slaap of gezonde voeding. Dit helpt patiënten niet alleen om de wachttijd zinvol te benutten, maar geeft hen ook meer regie over hun gezondheid. Het in kaart brengen, betrekken en mede-ondersteunen van de sociale omgeving is vooral in het geval van mensen met psychische klachten belangrijk.
AAN DE SLAG
De Coalitie stimuleert zorgpartijen aan de slag te gaan met ‘teachable moments’. Zo gaat de ‘Dutch CardioVascular Alliance’ (DCVA) in opdracht van de Coalitie aan de hand van de handreiking operaties het zorgpad voor hartoperaties uitwerken. Er wordt geïnventariseerd hoe de zorgpaden, inclusief revalidatie, eruitzien en wat de kansen zijn voor ondersteuning bij leefstijlverandering. Zorgpartijen die de ‘teachable moments’ willen benutten, kunnen in gesprek met de Coalitie en/of een implementatie- of ontwikkelvoucher aanvragen t.w.v. maximaal 25.000 euro.
Om de beste ervaringen te bieden, gebruiken wij en onze partners technologieën zoals cookies om informatie over het apparaat op te slaan en/of te openen. Toestemming voor deze technologieën stelt ons en onze partners in staat om persoonlijke gegevens zoals surfgedrag of unieke ID's op deze site te verwerken en om gepersonaliseerde en niet-gepersonalisserde advertenties te tonen. Indien u geen toestemming geeft of deze intrekt, kan dit invloed hebben op bepaalde functies.
Klik hieronder om in te stemmen met het bovenstaande of om specifieke keuzes te maken. Uw keuzes zullen alleen worden toegepast op deze site. U kunt uw instellingen te allen tijde wijzigen, inclusief het intrekken van uw toestemming, door gebruik te maken van de knoppen op het Cookiebeleid of door te klikken op de knop 'Toestemming beheren' onderaan het scherm.
Functioneel
Altijd actief
De technische opslag of toegang is strikt noodzakelijk voor het legitieme doel het gebruik mogelijk te maken van een specifieke dienst waarom de abonnee of gebruiker uitdrukkelijk heeft gevraagd, of met als enig doel de uitvoering van de transmissie van een communicatie over een elektronisch communicatienetwerk.
Voorkeuren
De technische opslag of toegang is noodzakelijk voor het legitieme doel voorkeuren op te slaan die niet door de abonnee of gebruiker zijn aangevraagd.
Statistieken
De technische opslag of toegang die uitsluitend voor statistische doeleinden wordt gebruikt.De technische opslag of toegang die uitsluitend wordt gebruikt voor anonieme statistische doeleinden. Zonder dagvaarding, vrijwillige naleving door uw Internet Service Provider, of aanvullende gegevens van een derde partij, kan informatie die alleen voor dit doel wordt opgeslagen of opgehaald gewoonlijk niet worden gebruikt om u te identificeren.
Marketing
De technische opslag of toegang is nodig om gebruikersprofielen op te stellen voor het verzenden van reclame, of om de gebruiker op een site of over verschillende sites te volgen voor soortgelijke marketingdoeleinden.
