Jaarlijkse screening met een innovatieve bloedtest kan bijna de helft van alle late kankerdiagnoses voorkomen en het aantal sterfgevallen binnen vijf jaar met 21 procent verminderen. Dit blijkt uit modelleringsonderzoek van professor Peter Sasieni en collega’s van Queen Mary University of London (Verenigd Koninkrijk), dat onlangs is gepubliceerd in het tijdschrift BMJ Open. De studie onderzocht de effectiviteit van verschillende screeningsintervallen met de zogeheten multi-cancer early detection (MCED) test, een nieuwe technologie die kankersignalen van diverse tumortypen in één bloedmonster kan opsporen.
De onderzoekers bouwden voort op een eerder gepubliceerd ziekteprogressiemodel om de impact van regelmatige MCED-screening te voorspellen bij personen tussen 50 en 79 jaar. Ze analyseerden verschillende screeningsschema’s variërend van halfjaarlijks tot driejaarlijks, met nadruk op jaarlijkse en tweejaarlijkse intervallen. Het onderzoek richtte zich op twee scenario’s van tumorgroei: ‘snel’, waarbij tumoren 2-4 jaar in stadium I blijven voordat ze progressie vertonen, en ‘snel agressief’, waarbij tumoren slechts 1-2 jaar in stadium I blijven. Voor de analyse werden prestatiekenmerken van de MCED-test uit een recent gepubliceerde case-controlstudie gebruikt, gecombineerd met patiëntuitkomsten uit de Amerikaanse SEER-database (Surveillance, Epidemiology and End Results).
Bij jaarlijkse screening in het ‘snelle’ tumorgroeiscenario werden per 100.000 gescreende personen jaarlijks 370 extra kankersignalen gedetecteerd. Dit resulteerde in 49% minder diagnoses in een laat stadium en 21% minder sterfgevallen binnen vijf jaar vergeleken met gebruikelijke zorg.
Tweejaarlijkse screening toonde vergelijkbare maar minder uitgesproken voordelen: 292 extra gedetecteerde kankersignalen per 100.000 personen, 39% minder late-stadiumdiagnoses en 17% minder sterfgevallen binnen vijf jaar. Hoewel jaarlijkse screening meer sterfgevallen voorkwam, had tweejaarlijkse screening een hogere positief voorspellende waarde (54% versus 43%) en was efficiënter in het voorkomen van sterfgevallen per 100.000 tests (132 versus 84).
De onderzoekers includeerden in hun model een groot aantal kankertypen, waaronder anus, blaas-, borst-, baarmoederhals-, darm-, slokdarm-, galblaas-, hoofd-hals-, nier-, lever-, long-, ovarium-, pancreas-, prostaat-, sarcoom-, maag-, schildklier-, urotheliale en baarmoederkanker. Ook leukemie, lymfoom, melanoom, myeloïde neoplasma en plasmacelneoplasma werden meegenomen.
“Op basis van de prestatiekenmerken uit een case-controlstudie hebben zowel jaarlijkse als tweejaarlijkse screening met een MCED-test het potentieel om 31-49% van de kankers in stadium I-II te onderscheppen die anders in stadium III-IV zouden worden gediagnosticeerd,” schatten de onderzoekers. “Hiervan zou ongeveer een gelijk aantal worden gedetecteerd in stadium I en stadium II: 14% stadium I en 16% stadium II tot 23% stadium I en 26% stadium II.”
De onderzoekers erkennen dat hun schattingen uitgaan van 100% naleving van het aanbevolen screeningsschema en 100% nauwkeurigheid van bevestigende vervolgonderzoeken. Deze aannames vertegenwoordigen de bovengrens van potentiële voordelen van MCED-kankerscreening.
Verder gaat het model ervan uit dat een vermindering van het aantal late-stadiumdiagnoses automatisch zou leiden tot lagere sterftecijfers. “De optimale keuze van het screeningsinterval zal afhangen van beoordelingen van kankeroverleving in de praktijk en de kosten van bevestigend onderzoek na MCED-screening,” benadrukken de auteurs.
Ondanks deze beperkingen concluderen de onderzoekers dat zowel jaarlijkse als tweejaarlijkse MCED-screeningsintervallen het potentieel hebben om sterfte door kanker in een laat stadium te voorkomen wanneer ze worden gebruikt als aanvulling op de huidige richtlijngebaseerde kankerscreening.
Momenteel bestaat betrouwbare screening slechts voor enkele kankertypen: borst, darm, baarmoederhals en long (voor personen met een hoog risico). Hoewel deze screeningsmethoden effectief zijn in het verlagen van sterftecijfers, kunnen ze ook resulteren in fout-positieve resultaten en overdiagnose.
De MCED-test zou een waardevolle aanvulling kunnen vormen op bestaande screeningsprogramma’s, aangezien deze met één bloedmonster signalen van vele verschillende kankertypen kan detecteren. Dit biedt perspectief voor het vroegtijdig opsporen van kankersoorten waarvoor momenteel geen effectieve screeningsmethoden bestaan.
Referentie
Rous B, Clarke CA, Hubbell E, Sasieni P. Assessment of the impact of multi-cancer early detection test screening intervals on late-stage cancer at diagnosis and mortality using a state-transition model. BMJ Open. 2025.
Naar boven
